Kim jest błazen?
Postać błazna jest charakterystyczna przede wszystkim dla kultury europejskiej. Inne określenia tej postaci to trefniś i wesołek. Wyróżniamy dwa typy błaznów: nadworny i ludowy. Korzenie postaci błazna ludowego sięgają Homeryckiej Ilidady, choć każda literatura narodowa ma swojego własnego błazna ludowego. W Polsce jest to Sowizdrzał. Wiąże się to z tym, że błazen to postać, która jest odbiciem charakteru danego narodu, pokazująca jego cechy wewnętrzne i zewnętrzne. Natomiast błazen nadworny miał za zadanie rozśmieszać i zabawiać swego pana oraz jego gości w trakcie różnorakich uczt.
Strój i obowiązki błazna
W związku z tym, że błazen pełnił istotną funkcję na dworze został wyróżniony także strojem. Składał się on z sukni szachowej oraz spiczastej czapki z dzwonkami. Błazen miał także swoje „berło” czyli laskę-pałkę, która miała mu służyć do ewentualnej obrony lub też dyscyplinowania gości. Początkowo godność błazna powierzano karłom i garbusom, co miało związek z tym, że już samym swoim wyglądem mieli pobudzać ludzi do śmiechu i dobrej zabawy. Tendencja ta uległa zmianie w okresie renesansu. Błaznem mógł wtedy zostać zdrowy fizycznie mężczyzna, który musiał się jednak odznaczać bardzo dużą inteligencją i ciętym językiem.
Błazen w literaturze XIX wieku
W literaturze polskiej XIX wieku na galerię błaznów składają się następujące postaci:
- Nick z Marii Stuart J. Słowackiego
- Karzeł hetmana Kossakowskiego z Horsztyńskiego J. Słowackiego
- Żuczek i Karol Brzeski z Syna trefnisia L. Starzewskiego
Stańczyk
Najbardziej jednak znaną postacią błazna w literaturze i kulturze polskiej jest jednak Stańczyk. Jego niezwykła popularność doprowadziła do tego, że słowo „stańczyk” w polszczyźnie jest synonimem słowa „błazen”. Według przeprowadzonych badań Stańczyk miał tak naprawdę na nazwisko Gąska, choć badacze nie są w tej kwestii jednomyślni. Według słów Michała Bobrzyńskiego Stańczyk żył w latach ok. 1480–1560, pochodził z rodziny szlacheckiej i nazywał się Stańczyk Wyszota z Sułkowa. Wiele wskazuje na to, że był mężczyzną wykształconym i miał sporą wiedzę na temat dziejów Polski. Na podstawie XVI-wiecznych przekazów nie da się jednak wysnuć o nim nic więcej. Literatura XIX wieku stworzyła jednak wyimaginowany życiorys Stańczyka. Największym apologetą tej postaci był Józef Ignacy Kraszewski, który przypisał mu szlacheckie pochodzenie, niewiarygodną wręcz przenikliwość i funkcję kronikarza polskich dziejów. Istotną biograficzną wzmianką ukształtowaną przez literaturę XIX wieku jest samobójcza śmierć stańczyka, która była wyrazem sprzeciwu wobec prawa, które odmawiało błaznowi człowieczeństwa.
